Persoonsgericht werken, vanzelfsprekend?

Annetje Mol is programmamanager Persoonsgericht Werken bij De Zorgcirkel. Annetje vertelt over de wereld van persoonsgericht werken bij De Zorgcirkel.

"Ik ben ontzettend trots op de persoonsgerichte aanpak van De Zorgcirkel en hoe iedereen in de organisatie zich hier voor inzet. Het coronajaar 2020 heeft me nóg meer gesterkt in mijn overtuiging dat de behoeften en mogelijkheden van de cliënt altijd weer het startpunt moeten zijn bij alles wat wij doen. Zowel bij bewoners van woonzorglocaties als bij cliënten thuis." - Annetje Mol, programmamanager Persoonsgericht Werken bij De Zorgcirkel.

Persoonsgericht werken als strategisch thema

De Zorgcirkel maakte in 2017 de keuze om van persoonsgericht werken een strategisch thema te maken. Persoonsgericht werken (PGW) is de wijze waarop De Zorgcirkel zich inspant om de cliënt te leren kennen, om te weten wat voor de cliënt écht belangrijk is, en hoe samen met de cliënt en naasten invulling gegeven kan worden aan zijn of haar behoeften. Annetje: "Het lijkt vanzelfsprekend, toch is goed om hier bewust mee bezig te zijn en ons te blijven ontwikkelen". Inmiddels is de koers van De Zorgcirkel helemaal geënt op persoonsgericht werken. 

De Zorgcirkel is actief in de regio’s Zaanstreek, Purmerend, Edam-Volendam, Alkmaar en Egmond-Heiloo. Het programma Persoonsgericht Werken (PGW) is er voor de hele Zorgcirkel én voor ondersteuning van PGW in de regio's. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn in de regio's regio’s belegd. Binnen elke regio is ruimte voor lokale cultuur als deze bijdraagt aan het welzijn van cliënten.

Onze aanpak delen

De Zorgcirkel heeft de ambitie om landelijk toonaangevend te zijn op het gebied van PGW. Annetje: “We delen onze visie en aanpak heel graag, omdat het in onze ogen een prachtig, waarde gedreven zorgconcept is. En we willen graag met collega-organisaties van gedachten wisselen en ervaringen delen. Binnenkort is via Zorgvisie een whitepaper over onze aanpak aan te vragen. Die heb ik samen met Marloes Bijl geschreven, mijn voorganger bij De Zorgcirkel. Ook werken we samen met samenwerkingspartner op het gebied van PGW, zoals met het kennisinstituut Trimbos en is er contact geweest met het Impact Center Erasmus over mogelijk onderzoek.

2021 is een jaar vol nieuwe energie en uitbreiding van het programma PGW.

Annetje: "We hebben ons eerst met het programma gericht op het versterken van PGW op onze woonzorglocaties. Dit jaar, in 2021, is het programma ook van start gegaan voor de Zorg Thuis teams. Enthousiaste wijkverpleegkundigen werken samen in een werkgroep, waarin zij zelf het best passende programma voor hun collega's uitdenken op basis van het ophalen van de leerbehoefte in de thuiszorgteams. Het programmateam PGW ondersteunt, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van reflectie- en leermiddelen die aansluiten bij wat de regio’s nodig hebben.

Workshop nieuwe medewerkers

Alle medewerkers van De Zorgcirkel maken zich de persoonsgerichte manier van werken van De Zorgcirkel eigen, ook nieuwe medewerkers. Zij vormen een belangrijke groep voor het programma. We werken eraan om iedereen een introductieprogramma te laten volgen. Het vervolg hangt samen met de ervaring die een medewerker heeft of meeneemt naar De Zorgcirkel.

In de eerste helft van 2020 is een introductieprogramma PGW voor nieuwe medewerkers ontwikkeld wat uiteindelijk door de omstandigheden niet onveranderd tot uitvoer kon komen. Vanaf oktober 2020 is gestart met een aangepast COVID-19-proof programma dat naar behoefte van de regio’s en op beperktere schaal is uitgevoerd. Hiervoor is een train-de-trainer-concept ontwikkeld en in twee regio’s uitgevoerd, met medewerking van backpackers (zie verderop in het artikel) en praktijkopleiders.

Annetje: “Wij vinden bij De Zorgcirkel PGW zo belangrijk dat het onderdeel moet zijn van ieders onboarding-traject, zodat iedereen leert reflecteren op ‘PGW, wat betekent dat voor mij? De workshop is voor iedere nieuwe medewerker, ook voor medewerkers die niet direct in de zorg werken.”

PGW reflecteren, leren en verbeteren

Om als team te kunnen reflecteren op de mate waarin het PGW onder de knie heeft en waar het ontwikkelmogelijkheden heeft, zijn er vijf instrumenten ontwikkeld voor teams. 

Dossier-Audit

In 2020 is het elektronisch cliëntdossier (ECD) verrijkt, van de vier levensdomeinen naar een indeling in vijf behoeften en zes gedragsfactoren. Wij gebruiken het model van de Engelse wetenschapper Tom Kitwood (University of Bradford), vertelt Annetje. “Om persoonsgericht te kunnen werken willen we de mens achter de cliënt leren kennen. Als je de mens kent, kun je de zorg ook op zijn behoeften afstemmen. Omdat PGW onze manier van werken bepaalt, dient ook het zorgleefplan hierop aan te sluiten. Het ECD moet dus zodanig zijn ingericht dat concrete acties in het zorgleefplan een duidelijke relatie hebben met de behoefte van de cliënt en de persoonsgerichte activiteiten.”

Het auditen van het Elektronisch Cliëntendossier (ECD) is een reguliere activiteit die door de afdeling Kwaliteit en Veiligheid wordt uitgevoerd. Voorheen was dit een dossieraudit aan de hand van de checklist. Annetje: “De audit vindt nu op een andere manier plaats. Heel belangrijk is eerst een gesprek te hebben over een cliënt. Vooral uit het gesprek blijkt de mate waarin persoonsgericht gewerkt wordt. Wat kan de zorgcoördinator of contactverzorgende over de cliënt vertellen op basis van het zorgleefplan? Wie is hij of zij? Is voor de auditor uit het verhaal op te maken welke behoeften deze cliënt heeft en wat dat betekent voor de te bieden zorg? Daarna checkt de auditor met de zorgcoördinator of dat wat is verteld ook op de juiste manier is terug te vinden in het dossier en of wordt voldaan aan de kwaliteitseisen (de checklist). ” Resultaten in 2020 behaald: op 31 december 2020 heeft 98 procent van de cliënten een zorgleefplan conform het nieuwe persoonsgerichte format. “We kijken goed naar de kwaliteit van de zorgleefplannen, in 2021 gaan we daarmee verder waarbij teams ondersteuning kunnen vragen van de backpackers.”

Backpackers

Een PGW-backpacker is een medewerker die collega’s helpt handen en voeten te geven aan persoonsgericht werken, door te coachen in de dagelijkse praktijk. De naam is gekozen omdat backpackers met een tas vol kennis en ervaring, enthousiast door de hele organisatie 'reizen'. Waar en wanneer deze coaching plaatsvindt, is afhankelijk van de behoeften van een team. Dit kan op de werkvloer zijn, tijdens intervisiemomenten en/of een multidisciplinair overleg. Een backpacker verzorgt ook op aanvraag scholing/training, in de vorm van opfrisbijeenkomsten of introductiebijeenkomsten PGW voor nieuwe medewerkers. In 2021 wordt de rol van de backpacker geëvalueerd en volgt een wervingscampagne voor extra backpackers.

PGW-Reflectiemeter

De PGW-Reflectiemeter is in 2020 geïntroduceerd, een online vragentool die een team inzicht geeft waar ze als team staan en wat ze nodig hebben. Aan de hand van de score volgt dan bijvoorbeeld het advies om een backpacker in te zetten of een training of wellicht iets anders. Annetje: “Teams vullen deze zelf online in om hen te helpen te reflecteren op de manier waarop ze persoonsgericht werken. Helaas is door de coronacrisis van de PGW-Reflectiemeter nog niet volop gebruik gemaakt, daarom krijgt de Reflectiemeter nu volop aandacht, en zien we dat de afgelopen maanden steeds meer teams de PGW-Reflectiemeter willen inzetten, een mooie ontwikkeling".

Mappers

Ondanks de coronacrisis zijn er in 2020 vijf extra collega’s opgeleid in de mapping-methodiek, de Dementia Care Mapping: een teamtool die inzicht geeft in wat een bewoner blij maakt en wat eraan bijdraagt dat iemand bijvoorbeeld onrustig wordt. We spreken hierbij over persoonsversterkende en -ondermijnende acties en gebeurtenissen. Annetje: “Zo kom je als team samen verder in het leren en verbeteren en draag je daadwerkelijk bij aan een hoger welbevinden van de cliënt.”

De collega's heten in ons programma kortweg 'Mappers'. In totaal heeft De Zorgcirkel nu 22 Mappers die in een huiskamer twee keer per jaar maximaal zes cliënten observeren op hun stemming, betrokkenheid, gedrag en bezigheden. Hierdoor ontstaat een onderbouwd beeld van wat er gebeurt met en rondom een cliënt en welk effect dat op het welbevinden heeft. Na enkele weken volgt een feedbacksessie waarin een team de resultaten bespreekt en verbetervoorstellen opstelt, op zowel bewoner- als groepsniveau. 

Ieder mens is uniek en heeft zijn of haar eigen behoeften. - Auktje (Mapper bij De Zorgcirkel)

Cliëntevaluatiegesprekken

Het gesprek met de cliënt is enorm belangrijk om niet alleen de behoefte van de cliënt op te halen maar tegelijkertijd ook te werken aan de relatie met de cliënt. Ook is hieruit duidelijk op te maken in hoeverre de cliënt ervaart dat zijn behoeften centraal staan in de geboden zorg en/of aanpassingen nodig zijn. De Zorgcirkel heeft om de deskundigheid en vaardigheid in gespreksvoering te vergroten een instrument ontwikkeld, het cliëntevaluatiegesprek.

PGW-taart

Om de teams op een luchtige en prikkelende manier te motiveren bij het reflecteren, is de PGW-taart bedacht, vertelt Annetje. “Met behulp van de PGW-taart kan het team reflecteren waar het staat met persoonsgericht werken en welke acties het neemt om als team steeds beter te worden en te groeien in PGW.” De PGW-taart bestaat uit vijf taartpunten; voor elk PGW-instrument één. De teams kunnen sparen voor taartpunten. Nadat een reflectie-instrument is ingezet en opvolging is gegeven aan de resultaten, kan het team weer een taartpuntje toevoegen. Zijn alle taartpunten gespaard? Dan bestelt het team een echte taart die door het programmateam PGW wordt aangeboden. "Het team stelt de taart zelf samen, naar ieders smaak!", sluit Annetje af.

Voor dit artikel werd een interview van Annetje Mol door Ellen Kleverlaan gebruikt. Annetje's verhaal en dat van andere Zorgcirkel-collega's is terug te lezen in het jaarverslag 2020.

Leden van het programmateam PGW

Annetje Mol – programmamanager, Joke de Boer – projectleider Supportteam PGW, Inge Meijer en Mieke Peekel - Adviseurs Leren en Ontwikkelen, Emma Roemer – Adviseur Kwaliteit en Veiligheid, Hendrike Ligthart Schenk – Adviseur Communicatie en Marketing, 

Arjan Baan – regiodirecteur Purmerend - Domeineigenaar PGW bij De Zorgcirkel, Monique Cremers – lid raad van bestuur en intern opdrachtgever.